Scholen met filosofie
Waar zijn er initiatieven rond filosofie en filosoferen in het Vlaamse onderwijs? Hier vindt u een beknopt overzicht van de plaats van filosofie en filosoferen in Vlaamse scholen en in enkele plaatsen buiten Vlaanderen.
In Vlaanderen
Kan je te groot worden voor iets dat je graag doet?
Hoe kan je een emotionele band hebben met een ballon? Wat zijn dromen?
Wie is normaal als we allemaal anders zijn? Waarom veranderen mensen? Als je lichaam verandert, ben je dan dezelfde persoon?
Waarom ben ik geboren, en niemand anders in mijn plaats? Waarom gaan we dood? Waar begint vroeger?
Vragen die leerlingen van een Leuvense basisschool op ballonkaartjes schreven bij de lancering van het nieuwe VEFO-logo.
In Vlaanderen wordt er in verschillende lagere scholen regelmatig in de klas met de kinderen gefilosofeerd.
Soms begeleidt de leraar de filosofische gesprekken zelf, soms wordt een filosofisch gespreksleider uitgenodigd.
Hier vindt u een artikel over filosoferen met kinderen in een school in Gent.
In de video hiernaast laat de educatieve organisatie Djapo zien dat jonge kinderen al kunnen werken aan hun filosofische vaardigheden.
Filosofeert u met kinderen in de lagere school? Laat het ons weten. Het is de wens van VEFO de verschillende initiatieven in kaart te brengen.
Een 40-tal scholen richt filosofie officieel in als een apart vak in de derde graad van het secundair onderwijs.
In het Katholiek Onderwijs bestaat er nog een leerplan voor het vak filosofie, maar leraars zijn niet verplicht dat te volgen, omdat filosofie een vak binnen de vrije ruimte is. In de andere netten zijn er geen leerplannen filosofie (meer).
Hier vindt u een lijst met de scholen die filosofie als apart vak inrichtten in schooljaar 2019-20. Als u als school filosofie inricht en niet op de lijst staat, laat het ons dan weten.
Daarnaast wordt er binnen wisselende projecten in de vrije ruimte, binnen andere lessen of op projectdagen regelmatig gekozen voor filosofie en filosoferen.
In de video ziet u hoe een zesde jaar een socratisch gesprek voert onder leiding van een filosofisch gespreksleider.
Hier leest u hoe derdejaars van een school in Gent in de les Nederlands filosoferen en hoe leerlingen van het vijfde en zesde jaar in Eeklo tijdens de middagpauze filosoferen. Op Atheneum Wispelberg in Gent wordt er vanaf schooljaar 2019-20 een uur per week gefilosofeerd in het eerste jaar.
Richt uw school filosofie en filosoferen in binnen een project, laat het ons dan zeker weten. Het is de wens van VEFO een beter zicht te krijgen op de verschillende bestaande initiatieven binnen ons onderwijs.
Bent u een leraar die met uw klas filosofeert of richt uw school een vak filosofie in, laat het ons dan weten via ons e-mailadres.
We vermelden hier graag uw gegevens en eventueel uw ervaringen.
Als u met uw leerlingen zou willen filosoferen, maar niet goed weet hoe u dat kan aanpakken, kunt u contact opnemen met een filosofisch gespreksleider of een opleiding volgen.
Hier vindt u verschillende organisaties en personen die opleidingen en workshops filosoferen met kinderen en jongeren aanbieden. Ze komen graag met een groep leerlingen in de klas (tijdens de les of op een projectdag) filosoferen.
Neemt u met uw klas van de derde graad secundair onderwijs graag deel aan een filosofische essaywedstrijd, neem dan een kijkje op de website van de preselectie van de International Philosophy Olympiad, die jaarlijks door de UGent en de Scholengroep Panta Rhei georganiseerd wordt. Hier leest u een verslag van een uitstap met 90 leerlingen uit verschillende landen, die in 2016 deelnamen aan de finale van de wedstrijd in Gent.
Buiten Vlaanderen
Sinds september 2017 is het vak ‘Philosophie et Cityonneté’ (één uur) ingevoerd in alle jaren van het secundair onderwijs in het officieel en niet-confessioneel vrij onderwijs in Wallonië en de Franstalige scholen in Brussel.
U vindt hier meer informatie.
Lees hieronder over Nederland en Schleswig-Holstein.
In Nederland is filosofie een keuzevak in de bovenbouw (4e, 5e en 6e jaar) van vwo (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs, dat voorbereidt op universitaire studies) en havo (hoger algemeen voortgezet onderwijs, dat niet voorbereidt op universitaire studies).
Het vak filosofie wordt niet in alle scholen ingericht, maar wel in veel scholen (voor het vwo gaat het om ca. 30 % van de scholen). De leerlingen krijgen er een aanzienlijk aantal uren filosofie: over drie jaren verspreid 8 uur per week op het vwo, 6 uur op het havo.
De leerlingen moeten bepaalde eindtermen behalen m.b.t. filosofische vaardigheden, zoals kritisch denken en argumenten herkennen. Ze verkennen enkele domeinen van de filosofie en ook geschiedenis van de wijsbegeerte komt aan bod. Verplichte domeinen op het vwo zijn ethiek, antropologie, wetenschapsleer en kenleer. Op het havo zijn ethiek, sociale en politieke filosofie en antropologie verplichte domeinen. Filosofie is een eindexamenvak, waarvoor er een centraal examen filosofie wordt ingericht. Hier vindt u de website van de Vereniging Filosofiedocenten in het Voortgezet Onderwijs.
Meer informatie over het eindexamen filosofie in het vwo en havo vindt u hier – klik op havo of vwo en kies ‘maatschappijvakken’.
In de meeste West-Europese landen maakt filosofie deel uit van het curriculum als een verplicht of keuzevak.
In het Duitse Bundesland Schleswig-Holstein heeft filosofie een plaats in het volledige lager en middelbaar onderwijs. Hier vindt u de leerplannen filosofie (in het Duits en Engels) voor de lagere school. De leerplannen voor het secundair onderwijs vindt u hier.
De UNESCO bevordert wereldwijd de filosofie en het filosofieonderwijs, omdat filosofie het kritisch, creatief en onafhankelijk denken bevordert en bijdraagt tot een beter begrip van de wereld. Bovendien bevordert filosofie de tolerantie en vrede. Ze verheldert immers de concepten die achter de principes en waarden zitten waarvan de wereldvrede afhangt: democratie, mensenrechten, rechtvaardigheid en gelijkheid.
Hier leest u meer over UNESCO en filosofie en de UNESCO World Philosophy Day. Onder Achtergrondliteratuur vindt u UNESCO-publicaties over filosofieonderwijs.