Gesprekken voeren met kleuters

Carolien Frijns (KU Leuven) schreef een doctoraat over het voeren van gesprekken met kleuters. Ze zocht uit of zulke gesprekken bevorderend zijn voor de taalvaardigheden van kinderen die thuis geen Nederlands spreken. De resultaten zijn positief en geven aanzet tot meer filosoferen met kleuters.


Productieve gesprekken in de klas

In haar onderzoek onderscheidt Frijns drie soorten gesprekken:  

  • non-productieve gesprekken, met vragen waarop maar één antwoord mogelijk en gewenst is
  • passief-productieve gesprekken, b.v. waarbij de leerkracht vragen van kinderen beantwoordt
  • actief-productieve gesprekken, waarbij kinderen veel open vragen mogen beantwoorden en eigen ideeën mogen inbrengen

Uit het onderzoek blijkt dat de actief-productieve gesprekken op verschillende manieren bijdragen aan de ontwikkeling van kleuters. Zo is het goed voor het zelfvertrouwen van kleuters om regelmatig open vragen te mogen beantwoorden. Daarnaast zijn zulke gesprekken heel goed voor hun taalontwikkeling. Daarom ziet Frijns het voeren van meer actief-productieve gesprekken als een middel om ongelijkheid in het onderwijs tegen te gaan. Vooral de kinderen die thuis weinig Nederlands spreken, profiteren van ‘niet-schoolse’ gesprekken.

Implicaties voor filosofieonderwijs

Carolien Frijns noemt enkele manieren waarop de resultaten van haar onderwijs geïmplementeerd kunnen worden in de klas. Zo moedigt ze leraren aan om ‘afluisterplekjes’ in te richten: dat zijn plekken in de klas waar kinderen tijdens het werken aan een rustige opdracht gesprekken tussen anderen kunnen opvangen. Het afluisteren van actief-productieve taalgesprekken werkt al goed voor de taalverwerving.

Het beste resultaat wordt natuurlijk bereikt door zelf met de kinderen in gesprek te gaan. Filosofische gesprekken zijn bij uitstek actief-productieve gesprekken. De leraar is in principe alleen maar gespreksleider en vragensteller; de kinderen zelf voeren het gesprek. Frijns benadrukt dat gesprekken over onderwerpen die kinderen bezighouden het best werken. Ook dat is een eigenschap van een goed filosofisch gesprek. De vraag die besproken wordt komt idealiter vanuit de groep zelf.

Wie meer wil weten over het onderzoek van Carolien Frijns, kan hier één van haar blogposts en hier een artikel van filosofiejuf.nl vinden.

Wie graag meer wil weten over de mogelijkheden van filosoferen met kinderen, kan elders op deze website meer informatie vinden:

Lesmateriaal filosoferen in het basisonderwijs

Literatuur kinderen (5 – 12 jaar)